Zorgpad stervensfase.

Door Mariëlle Hoekstra.

In een Zorgpad word het zorgproces vastgelegd waarbij het gaat om de organisatie van zorg voor een specifieke groep patiënten waarbij het zich richt op de logistiek en afstemming van taken tussen professionals. Doel is het op elkaar aansluiten van de zorg om te voorkomen dat dingen dubbel worden gedaan, middelen optimaal gebruikt worden en patiëntenstromen vloeiend te laten verlopen zodat er geen onnodige wachttijden ontstaan (Schaap-Visser,2012).  

Zorgpaden zijn in Nederland in de jaren 80-90 voor het eerst geïntroduceerd, in eerste instantie in de ziekenhuissector. De grondleggers van Zorgpad stervensfase is John Ellerschaw, een specialist in palliatieve zorg die de zorg voor stervenden in hospices ook op andere plaatsen wilde verwezenlijken. In 1997 werd de Liverpool care Pathway voor the dying patient(LCP) ontwikkeld, hieruit is het Nederlandse Zorgpad stervensfase ontstaan( kleine zorgpadenhandboek, z.j.).In het Zorgpad stervensfase  is “goede zorg” voor stervende omschreven in de vorm van doelen. Deze Zorgpad kan ingezet worden als het multidisciplinair behandelteam veronderstelt dat de laatste levensdagen van de Patiënt is aangebroken(Neuberger, 2013).

Op de website eerstelijnszorgpaden.nl staat beschreven dat een Zorgpad stervensfase  een onderdeel is van de richtlijn: ”zorg in de stervensfase ”en dat het bij juist gebruik kan bijdragen aan de kwaliteit van de zorg en dat het gericht is op maximaal comfort voor patiënten en naasten in de laatste levensfase. Het is een instrument voor het leveren van “goede palliatieve zorg”,  voor bijvoorbeeld de verpleegkundigen, verzorgende, huisartsen, POH-ers, apothekers en maatschappelijk werkers. De beschrijving van de zorg in het Zorgpad vormen het uitgangspunt voor de individuele patiënt waardoor zorg op maat gegeven kan worden. . Zorgpad stervensfase is als het ware een zorgdossier, stervensfase is als het ware  een  zorgdossier, een checklist en een evaluatie instrument in één. Er zal niet in detail instaan wat elke zorgverlener inhoudelijk doet maar richt zich op de vraag hoe de zorg, door wie en wanneer georganiseerd moet worden. Het Zorgpad stervensfase omschrijft de zorg doormiddel van zorgdoelen die gericht zijn op zowel het lichamelijke, psychische als de sociale en spirituele zorg in de stervensfase voor de patiënt en hun naasten en bestaat uit 3 delen:

1. Beoordeling bij start; Beoordeling van de patiënt aan het begin van de stervensfase: afspraken over medicatie en interventies worden in deze fase vastgelegd.
2. Beoordeling van patiëntgebonden problemen: iedere 4-6 uur wordt door de zorg het verloop van lichamelijke, sociale, psychische en spirituele aspecten beoordeeld en geregistreerd waarop interventies uitgezet kunnen worden.
3. Overlijden en zorg na overlijden: registratie van het overlijden en zorg voor naasten.

Het Zorgpad is in te zetten in de meest voorkomende zorgsettingen en bij diverse ziektebeelden. Het gebruik van een Zorgpad kan leiden tot betere symptoomcontrole in de stervensfase en een betere rouwverwerking bij de nabestaande. Bij de zorg rond het sterven komen alle aspecten van palliatieve zorg samen: “het verlichten van symptomen, de aandacht voor psychosociale en spirituele problematiek en een goede organisatie van zorg”. Waarbij gekeken wordt naar hoe je pijn en andere symptomen kunt verlichten en waarbij de patiënt en diens naasten voorbereid worden op het aankomende sterven maar waarbij het behouden van een gevoel van zelfcontrole over het eigen leven behouden blijft(knl,z.j.).

Een Zorgpad inzetten op de afdeling waar je werkt op in het team waar je werkzaam bent behoefd een goede voorbereiding en implementatie. Er moet vanuit directie, management en bij uitvoerende zorgmedewerkers draagvlak zijn, alleen als alle medewerkers en managementlagen erachter staan en op de hoogte zijn van de werkwijze heeft Zorgpad meerwaarde. Er zijn diverse onderzoeken gedaan waaruit blijkt dat toepassen van Zorgpad stervensfase leidt tot betere documentatie,  minder diagnostische interventies en een positief effect heeft op verliesverwerking. Voor zorgverleners worden vooral genoemd dat het proactief werkt, een goed hulpmiddel is bij het observeren van problemen er sneller actie ondernomen wordt waardoor symptoomlast verminderd, het een snel overzicht geeft voor arts en verpleging en structuur geeft. Ook dat het goed toepasbaar is bij alle terminale cliënten en dat familie goed geïnformeerd is (van der Wal, 2015).

Bij de zorg rond het sterven zijn er vele aspecten waar rekening mee gehouden moet worden, het missen van signalen kan leiden tot een onrustige stervensfase.  Het gebruik van Zorgpad stervensbegeleiding kan Onder-behandeling van klachten en niet tijdig communiceren voorkomen. Sterven op een waardige manier met zo min mogelijk ongemakken voor de stervende en een verslechterde rouwverwerking bij de nabestaande kan hierdoor voorkomen worden.

De keuze of je gebruik wilt maken van Zorgpad stervensfase is afhankelijk van het feit of je huisarts, specialist of verpleegkundige hier gebruik van maken. Het gebruik zou zeker een meerwaarde kunnen zijn bij gebruik door een geschoold paramedicus. Het kan in een roerige tijd zeker een meerwaarde zijn om het overzicht te bewaren in een toch al heftige periode.